Mevlevîhânelerde Mekânsal Örgütlenme

Abstract

Mevlevîlik tarikatı; Selçuklular Devri?nden başlayarak 30 Kasım 1925 tarihinde “Tekke, zaviye ve türbeler kapatılıp, türbedarlıklar ile şeyhlik, dervişlik, müritlik, dedelik, seyitlik, çelebilik vb. birtakım unvanların kaldırılması”na kadar geçen süre içerisinde, Osmanlı Devleti sınırları içinde halkı derinden etkilemiş bir tarikattır. Bu tarikat; Mevlâna?nın görüş ve fikirleri çerçevesinde Konya Mevlâna Dergâhı merkez kabul edip, çelebiler ve mevlevî müntesipleri (bir yere, birine bağlanmış olan) vasıtasıyla, başta Anadolu olmak üzere tüm İslam topraklarında hızla yayılmıştır. Bu yayılma ile kısa sürede buralarda mevlevî tarikatının yapısı olan mevlevîhânelerin kurulması sağlanmıştır. Bu çalışmada yedi asır boyunca mevlevîliğe intisap etmiş (bağlanmış) olanlara hizmet veren mevlevîhânelerin zamanla gelişip şekillenen mekânsal örgütlenmeleri analiz edilerek yerleşim düzenlerinin ana hatları ve bu doğrultuda biçimlenişleri ortaya çıkarılmıştır.

The Order of mevleviyeh has deeply influenced the people within the borders of the Ottoman Empire in the period between Seljuq Empire and the date November 30, 1925, the abolishment of lodges and titles such as tomb keeper, sheikh, dervish, disciple, „dede? (grandfather), sayyid, „çelebi?. As the order of mevleviyeh has accepted the dervish lodge in Konya as the center in accordance with Mevlana?s views and contemplations, it has spread through „Celebis? and mevlevi followers around ıslamic territory, particularly in Anatolia. In a short span of time, „mevlevihane?s, lodges of mevlevi order have been built in these places. In this paper, the spatial organization structures of the lodges, namely „mevlevihane? served to mevlevis for the seven centuries will be analyzed and the formation of the settlement orders of the lodges in the course of time will be revealed.