Zile’de Geleneksel Konutların Cephe Biçimlenişi

Abstract

Zile, Orta Karadeniz Bölümü’nün illerinden Tokat’a bağlı bir ilçe merkezidir. Zile coğrafi konumu, tarihi ve kültürel mirası açısından zenginlikler gösteren bir yerleşim yeridir. Batıyı Anadolu’ya bağlayan önemli ulaşım aksları üzerinde bulunduğu sıralarda Zile’nin önemi daha da büyüktür. Ana ticaret akslarından olan İpek Yolu üzerinde bulunması, Zile’nin hem ekonomik hem toplumsal hem de siyasal açıdan kalkınmasını hızlandırmıştır. Tarih boyunca birçok toplulukların yerleşim alanı olarak kullanılmıştır. Zile’nin ilk kuruluş yerinin belirlenmesinde öncelikle savunma alanı etkili olmaktadır. Antik Çağ’da “Zelitis” adıyla bilinen Zile ovası ve çevresi, 5000 yıldan bu yana 14 uygarlığa sahne olmaktaydı. (Özçağlar, 1995: 220). Hitit, Frig, Pers, Pontus, Roma, Bizans ve Türkler zamanında üst üste kuşatılıp egemenliği altına girmiştir. Osmanlı döneminde Zile’nin büyük bir kısmı dışardan gelen isyancılar tarafından yakılıp yıkılmıştır. Cumhuriyet döneminde Zile, daha çok güney, batı ve kuzeydoğu yönlerinde gelişme göstermiştir. Zile’de geleneksel konutlar genellikle Zile Kalesi’nin eteğinde toplanmıştır. Konutlar eğimin fazla olduğu yerlerde sıralanmıştır. Konutların planı genellikle iç ve orta sofalı olup dışa kapalıdır. Yapılar tek katlı olmakla birlikte iki ve üç katlı olan evler de bulunmaktadır. Yapıların üst katları dışa çıkıntılı olarak yapılmıştır. Üst katları alttan ahşap konsollar desteklemektedir. Pencereler dikdörtgen formda giyotindir. Konutlarda bezeme genellikle sofanın tavan kısmında karşımıza çıkmaktadır. Bunun dışında yer yer duvarlarda birtakım bitkisel ve geometrik süslemeler görülmektedir. Bu çalışmamızın amacı Zile’nin geleneksel konutlarının cephe biçimlenişini ortaya çıkarmak, bunlara verdiğimiz örneklerle ayrıntılı bir biçimde belirtmektir. Burada konutların cephe biçimlenişi dışında yapıların plan ve süsleme özelliklerine de değinilmiştir. Çalışma yapılırken kaynaklardan taramalar yapılmış, bunun dışında konutlar yerinde gözlenlenmiş, fotoğraflar eşliğinde bilgisayar ortamına aktarılmıştır.