HİSBE TEŞKİLATI ÖZELİNDE İBN TEYMİYYE’NİN İKTİSADİ NAZARİYESİ: PİYASA, FİYATLAR VE ÜCRETLER.

Abstract

13. yy.’ın sonu 14. yy’ın başlarında yaşayan İbn Teymiyye kelam, akaid ve fıkıh gibi alanlarda eserler verdiği gibi iktisadi alana yönelik eserler de vermiştir. Hisbe adlı eseri, İbn Teymiyye’nin iktisat düşüncesi için önemli bir kaynaktır. İbn Teymiyye, adil fiyat, adil ücret ve piyasa işleyişi gibi doğrudan iktisadi alanla ilgili olan kavramların yanında mülkiyet ve sözleşme (akit) gibi iktisat ve hukukun kesiştiği kavramları da gündemine taşımıştır. İbn Teymiyye, her ne kadar doğrudan piyasa ile ilgili konuları tartışmış olsa da onun bakış açısından asıl önemli olan nokta piyasa-ahlak ilişkisidir. İnsanı gayeli bir varlık olarak telakki eden İbn Teymiyye, insan eyleminde nihai gayeyi öncelemektedir. Bu bakış açısı ise piyasa etkinliğinin ahlak bağımlı olmasını gerektirmektedir.İbn Teymiyye İhtiyaç, zaruret, zulüm ve adalet kavramlarıyla birlikte düşündüğü piyasa etkinliğinde devlet ya da idari erkin piyasaya müdahale edebileceğini savunur. Müdahale hem ihtiyaçların karşılanması hem de haksızlıkların ortadan kaldırılması amacıyla yapılabilir. Piyasa düzeni, hukuki düzenlemeler ve idari etkinlik bağlamında tasavvur ettiği iktisadi eylem her şeyden önce ahlaki norma uygun olmalı ve insanların hayatında kolaylık sağlamalıdır. Ayrıca piyasa aktörleri de öncelikle ahlaki birer birey olarak düşünülmüştür. İşçi, üretici ve tüketici haklarına riayet eden ahlaki bir ekonominin tesisi için, ahlak merkezli piyasa tasavvurunun temsilcisi olan İbn Teymiyye’nin görüşlerinden günümüz için de çıkarılacak dersler vardır.

Ibn Taimiyah, who lived at the end of the 13th century and the beginning of the 14th century, gave works in fields such as kalam, theology and fiqh as well as works related to the economic field. Hisba is an important source for Ibn Taymiyya's economic thought. In his works, Ibn Teymiyye inquired into the concepts such as property, contract intersect fair price, fair wage and market mechanism, which are directly related to the economic field. Although Ibn Taimiyah discussed issues directly related to the market, the most important point in his views is the market-ethic relationship. Ibn Taymiyya, who regards man as a purposeful being, prioritizes the goal of human action. This point of view entails that market activity must be morally dependent.Ibn Taimiyah argues that the state or administrative power can intervene in the market activity, which he considers in relation with the concepts of need, necessity, cruelty and justice. He justifies such an intervention on the premises of satisfying needs and eliminating injustices. The economic action, which he envisions in the context of market mechanism, legal regulations and administrative efficiency, must first of all comply with the moral norm and provide convenience in people's lives. In addition, market actors are primarily considered as moral individuals. There are lessons to be drawn from the views of Ibn Taimiyah, a representative of the moral-centered market vision, for the establishment of a moral economy that respects the rights of workers, producers and consumers.