Mukayeseli Hukukta Standart Sözleşme Hükümlerinin Çatışması ve Bu Duruma Bağlanan Hukuki Sonuçlar

Abstract

Standart sözleşmeler, bireysel sözleşmelerin kurulabilmesi için gereken karşılıklı müzakere aşamasının ortadan kaldırıldığı, günümüz dünyasının şartlarını karşılamak için yaratılmış görece yeni bir sözleşme tipidir. Standart sözleşmelerin kullanımı pratik ve ekonomik olması nedeniyle günümüz ticari hayatında bireysel sözleşmeleri geride bırakmaktadır. Bu tip sözleşmelerin kullanımının yaygınlaşması beraberinde fayda ve sakıncaları da bir arada getirmektedir.Standart sözleşmelerin ortaya çıkardığı hukuki problemlerden biri olan standart sözleşme hükümlerinin çatışması kavramı ve bu duruma bağlanan hukuki sonuçlar mukayeseli hukuk bilgileri ışığında incelenecektir. Sözleşme akdedilirken tarafların kendi standart sözleşme hükümlerine atıfta bulunması durumunda bunların birlikte uygulanıp uygulanmayacağı veya hangisinin tercih edileceği sorunu öğretide “standart sözleşme hükümlerinin çatışması” olarak ifade edilmektedir.Standart sözleşme hükümlerinin çatışması halinde, ortaya çıkan hukuki uyuşmazlığın ne şekilde çözülmesi gerektiğine ilişkin öğretide çeşitli görüşler ileri sürülmüştür. Çalışma kapsamında bu görüşlerden ilk atış kuralı, son atış kuralı, nakavt kuralı, en iyi atış kuralı ve makul atış kuralına değinilecektir. Bu çözüm yollarının yararları ve sakıncaları kendi içerisinde ve birbirleriyle karşılaştırmalı olarak incelenecektir. Ayrıca karşılaştırmalı hukuk açısından bu çözüm yollarının tercih edilme nedenlerine ve ortaya çıkan sonuçlara değinilecektir. Karşılaştırmalı hukukta benimsenen çözümlerin yanı sıra Türk Hukuku açısından da bir değerlendirmeye yer verilecektir.Çalışma kapsamında özellikle CISG, PECL ve PICC başta olmak üzere uluslararası sözleşmeler açısından ve ulusal hukuklar açısından ise İngiliz, Amerikan ve Türk Hukukunda standart sözleşme hükümlerinin çatışmasına bağlanan hukuki sonuçlar ele alınacaktır. Standart sözleşme hükümlerinin çatışması halinde uygulanacak çözüm yolu her ülkede yasal olarak açık bir şekilde düzenlenmemiştir. Keza uluslararası sözleşmelerin bazılarında da ayrı bir düzenlemeye yer verilmediği görülmektedir. Özellikle yasal bir düzenlemenin olmadığı durumlarda sorunun çözümü için doktrinde ileri sürülen çözüm önerilerinden yararlanılabilir.

Due to the practical advantage and economic interest of the standard contracts, it is used more than individual contracts in today’s commercial life. The widespread use of such contracts also includes some legal problems. In this study, the concept of battle of forms, which is one of these problems, and the legal consequences related to this situation will be examined in the light of comparative legal knowledge. In the course of concluding the contract, if the parties refer to their own standard contract provisions, the issue of whether they will be applied together or which will be preferred is expressed in various ways as “battle of forms”, in doctrine. For the solution of this problem, the first shot rule, the last shot rule, the knockout rule, the best shot rule, and the reasonable shot rule will be mentioned. In this study, legal consequences related to the conflict of standard contract provisions in English, American and Turkish Law, especially in terms of CISG, PECL and PICC, in terms of international conventions and national laws will be discussed. Conflict of standard contract terms is not clearly regulated in country law. Some of the international agreements do not include a separate regulation. So there is any solution for this problem in many countries. We will explain solution for this problem with respect to the regulations in national and international law. Especially in cases where there is no legal regulation, the suggestions suggested in the doctrine can be used for the solution of the problem.