1917’de Kurulan Tedkikat-ı İklimiyye Encümeni’nin Çalışmalarını Düzenleyen Talimatnâmeler

Abstract

Türkiye’de meteorolojik gözlem yapmak amacıyla açılan ilk devlet kurumu,Avrupa devletlerinin meteorolojik gözlem bilgisi talep etmesi neticesinde1868’de İstanbul’da kurulan Rasathane-i Amire’dir. Yaklaşık 50 yıl sonra, BirinciDünya Savaşı, tüm imparatorluğu kapsayacak modern bir klimatoloji vemeteoroloji teşkilatının kurulması için yeni bir fırsat yaratmıştır. O dönemdekurulan Osmanlı-Alman İmparatorluğu ittifakı sayesinde Dârülfünun’aAlman uzmanlar davet edilmiştir. Coğrafya müderrisi olarak Darülfünun’agelen Dr. Erich Obst’un başkanlığında 1917’de faaliyete geçen Tedkikat-ıİklimiyye Encümeni, Tedkikat-ı İklimiyye Encümeni Talimatnâmesi’ni ve RasadMerkezlerine Mahsus Talimatnâme’yi yayımlayarak Osmanlı Devleti’nde ülkegeneline yayılan, modern, sivil bir klimatoloji ve meteoroloji teşkilatı için ilkdefa ayrıntılı ve sistematik bir program ortaya koymuştur. Bu talimatnâmeler,ideal ve yetkin bir meteoroloji şebekesinin nasıl olması gerektiği noktasındaOsmanlı yöneticilerine iyi bir model sunmuştur. Makalede, söz konusuiki talimatnâme çerçevesinde Tedkikat-ı İklimiyye Encümeni ile gözlemistasyonlarından beklenen çalışmalar tanıtılmış, arşiv belgeleri, gazetehaberleri ve literatür bilgileri ışığında projenin ne ölçüde hayata geçirilebildiğisorgulanmıştır.

An imperial observatory (Rasathane-i Âmire) was established in 1868 in Istanbul as a response to European requests of meteorological data from Ottoman ports and cities. World War I offered a new opportunity for establishing a modern meteorology and climatology organization in the Empire. Owing to the Ottoman–German Empire alliance established at that time, German professors were invited to teach in the Dârülfünun (University). A Meteorology Committee (Tedkikat-ı İklimiyye Encümeni) was founded in 1917 in the Dârülfünun under the chairmanship of Dr. Erich Obst, professor of geography. Two regulations were issued the same year to organize the work to be carried out by the Commitee and the observational centers (Rasad Merkezleri). Through these regulations, Obst suggested a systematic program for collecting meteorological data in the Ottoman Empire. The present study aims to introduce the work of the Meteorology Committee and the observational centers based on the two afore-mentioned regulations.