ARŞİV VE MAHKEME KAYITLARINA GÖRE OSMANLI PAYİTAHTINDA YAŞLI OLMAK (16-18. YÜZYILLAR)

Abstract

İslâm medeniyeti ve onun bir parçası olan Osmanlılar’damerhamet nazarıyla bakılan toplumsal kesimler arasındayaşlılar bulunmaktadır. Yaşlıların bakımı, korunması,ihtiyaçlarının karşılanması, her toplumun olduğu gibiOsmanlı’nın da gündeminde yer etmiştir. Bu bağlamdadinin, kültürün yerleştirdiği, ebeveyne hürmet edilmesiniöngören yaklaşım yaşlıların toplum hayatında saygınbir yer edinmesini sağlamış, onları korumaya yöneliktoplumsal ve idari çözümler oluşturmuştur. Osmanlıtoplumu, kendi gelenek ve görenekleri çerçevesindeyaşlıların bakım ve ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelikçeşitli uygulamaları hayata geçirmiştir.Yaşlılığı ve yaşlıları tarihsel boyutuyla ele alan, öncekitecrübeleri ortaya koyan literatürdeki araştırmalar yeterligelmemektedir. Meseleyle ilgili birincil kaynaklara dayalıörnekler ışığında ele alan incelemelere ihtiyaç vardır.Bu yazıda, 1890’lı yılların zorlu şartlarında kimsesizleriçin kurulan Darülaceze öncesinde Osmanlı başkentindeyaşlıların durumu ele alınmıştır. 16– 18. yüzyıl OsmanlıArşivi belgeleri ve başta Üsküdar olmak üzere İstanbulmerkezli mahkeme kayıtlarındaki vakalar çerçevesindeOsmanlı’da yaşlıların durumuna ve meselelerinin çözümüiçin üretilmiş uygulama ve kurumlara ilişkin tespit vedeğerlendirmeler ortaya konmuştur.

In the Islamic civilization and the Ottomans that are a part of it, there are elderly people among the social groups that are considered as compassion. The care, protection and meeting of the needs of the elderly have been on the agenda of the Ottomans as well as every other societies. The responsibility of respect for parents sourcing from the religious and cultural values have enabled the elderly to have a sincere position in the life of the society leading to the creation of created social and administrative solutions to protect them. Since the Ottoman society knows that there are many difficulties of old age, different practices and institutions were developed to meet the care and needs of the elderly within the framework of their own traditions and customs. The lack of research in the literature related to the historical dimensions of senescence and experiences with the care of elderly population points into the need for the studies on the status of elderly people based upon the primary resources. In this article, the status of the elderly people in the Ottoman capital is analyzed before Darülaceze was established in 1890s. Based upon the Ottoman archives records and Cases in court records based in Istanbul, especially Uskudar from16th to 18th centuries, the study includes some practices and institutions developed in the Ottoman society to deal with the problems of elderly population in Istanbul region.