Katliamlara Tanıklık: Sanat Eserleri Aracılığı İle Hatırlamak

Abstract

Bu çalışma, tarihte yaşanmış, insan eliyle uygulanan katliamlarınsanat eserlerine yansıması ve toplumsal hafızayla olan ilişkisiniaraştırmayı amaçlamaktadır. Tarihin akışını değiştiren olaylaryazılı ve sözel tarih aracılığı ile günümüze ulaşırken, sanat eserleride görsel bellek olarak tarih yazımına katkıda bulunmaktadır.Diğer bir deyişle; savaş resimleri, büstler ve portreler gibiçoğaltılabilecek birçok sanat eseri, bir belge olarak tarihselsüreçleri çözümlememize yardımcı olduğu kadar aynı zamandatarihi sorgulamaya aracılık etmektedir. Hemen hemen her ulustaya dinsel ya da politik nedenlerle oluşan anlaşmazlıklarsonucunda çıkan savaşlar ya da benzeri şiddet olayları, sanatpratiklerinde karşımıza çıkmaktadır. Yaşanan bu olaylar, farklıdönem ve sanatsal üsluplarla sanat eserleri aracılığı ile günümüzekadar ulaşmaktadır. İspanyol ressam Francisco Goya’nın 1814tarihli “Üç Mayıs Katliamı” adlı eseri, Fransız askerlerininİspanya’ya yaptığı işgalde direnen halkın kurşuna dizilmesahnesini doğrudan göstermesi açısından önemlidir. Katalanressam Pablo Picasso’nun “Guernica” (1937) adlı eseri İspanya İçSavaşı sırasında Nazi askerlerinin Guernica kasabasınıbombalamasını tasvir etmesi ve yaşanan dehşeti izleyiciyegöstermesi açısından önemlidir. Yine Pablo Picasso’ya ait olan“Kore Katliamı 1951” adlı eser, Amerikan askerlerinin Kore’dekihalka uyguladığı şiddeti görselleştirmesi adına önemlidir. II.Dünya Savaşı ile ilgili diğer bir resim de Zi Jian Li’nin “BüyükNanjing Katliamı” adlı eseridir. II.Dünya Savaşı’nda JaponlarınÇin’in Nanjing eyaletinde yaklaşık üç yüz bin kişinin öldürdüğü“Büyük Nanjing Katliamı” olarak anılan olayları, savaştan yıllarsonra Li’nin eserinde görmek mümkündür. Sanatçı 1992 yılındaürettiği resimde, birçok figür aracılığı ile ceset “dağı” resmederek,tarihte yaşanmış bu olayın dramatik ölçüsünü gözler önünesermektedir. Savaşlar ve şiddetin çok sık yaşandığı Ortadoğu’da1982 yılında İsrail yanlısı Hristiyan milisleri tarafındangerçekleşen ve “Sabra ve Şatilla Katliamı” olarak anılan olayda,aşırı sağcılar Filistin mülteci kampına saldırmış ve içlerindeçocukların da olduğu yüzlerce kişiyi öldürmüşlerdir. Dia al- Azzawi’nin 1982-83 yıllarında olayın ardından ürettiği “Sabra veŞatilla Katliamı” adlı eseri, 300 x 750 cm boyutuyla, yaşanankatliamın arkasından yakılan bir ağıt gibi durmaktadır. Verilenbu örneklerin dışında, günümüz sanatında da katliamlara yönelikeserler bulunmaktadır. Bununla birlikte, günümüz sanatınınontolojik yapısı gereği, sanatçılar katliamları doğrudan göstermekyerine, yaşanan olayları hatırlatmaya yönelik anlatı dili seçmeleri,bu eserleri diğerlerinden ayıran bir özellik olarak dikkat çekicidir.Can Togay ve Gyula Pauer tarafından yapılan “TunaAyakkabıları” (2005), Budapeşte’de Tuna Nehri kenarındayaşanan olaya tanıklık etmemizi sağlayan anıtsal bir heykeldir.Aslına uygun 60 adet metal ayakkabıdan oluşan bu eser, II. DünyaSavaşı sırasında Nazi askerleri tarafından nehir kenarındaayakkabıları çıkartılarak kurşuna dizilerek öldürülen binlerceYahudi anısına yapılmıştır. Yine günümüz sanatından bir örnekolarak, Güney Afrikalı sanatçı Haroon Gunn’ın 2018 tarihli“Senzenina” adlı eseri tarihsel tanıklık adına önemli bir eserdir.Zulu ve Xhosa dilinde “Ne Yapmıştık” anlamına gelen bu eserde,2012 Ağustos’unda Marikana’da (Güney Afrika) platinmadeninde grev yapan madencilerin, polis tarafından silahlaöldürülmesi konu edilmektedir. Olay sırasında ölen 34madencinin savunmasız bir şekildeyken öldürülmesi, enstalasyonaracılığı ile izleyiciye aktarılmaktadır.

This study aims to research the reflection of human-made massacres in the history on the works of art and its relationship with the social memory. While the events that change the course of history are conveyed through written and verbal history, the works of art also contribute to the writing of history as visual memory. In other words, many works of art such as war paintings, busts and portraits help us to analyze historical processes as a document and enable to question the history as well. Wars or similar events of violence, which have occurred in almost every nation due to conflicts for religious or political reasons, are also reflected in the practice of art. These events have reached the present day with different periods and artistic styles thanks to the works of art. The Spanish painter Francisco Goya's "The Third of May" (1814) is important in that it shows the scene where people who resisted the French occupation of Spain were executed. The Catalan painter Pablo Picasso's work "Guernica" (1937) is important within the context of depicting the bombing of Guernica by Nazi soldiers during the Spanish Civil War and shows the audience the horror that took place. Also, Pablo Picasso's another work entitled "Massacre in Korea, 1951" is important as it visualizes the violence committed by American soldiers against the people in Korea. Another painting about the World War II is Zi Jian Li's Great Nanjing Massacre. It is possible to see in Li's works many years after the war the events called "Great Nanjing Massacre" where the Japanese killed about three hundred thousand people in Nanjing province of China during the World War II. In his work of 1992, the artist depicts a "mountain" of corpses using many figures, revealing the dramatic magnitude of this event that took place in the history. In the event called "Sabra and Shatila Massacre", which committed by pro-Israeli Christian militias in 1982 in the Middle East, a region of frequent wars and violence, the extreme rightists attacked the Palestinian refugee camp and killed hundreds of people, including children. The work that Dia al-Azzawi created between 1982-83 after the incident, entitled "Sabra and Shatila Massacre", is like a mourning for the massacre with its size of 300 x 750 cm. Besides these examples, there are works of art related to massacres in the contemporary art. However, due to the ontological structure of today's art, it is an interesting feature that distinguishes these works from others that artists prefer a narrative language to recall the events experienced, rather than portraying the massacres directly. Can Togay and Gyula Pauer's "Shoes on the Danube Bank" (2005) is a monumental sculpture that helps us witness the event that took place on the banks of Danube River in Budapest. Consisting of 60 metal shoes true to their originals, this work was created in honor of thousands of Jews who were ordered to take off their shoes and shot and killed by Nazi soldiers during the Second World War. As an example of contemporary art, South African artist Haroon Gunn's "Senzenina" of 2018 is an important work for witnessing the history. Meaning "What Have We Done?" in Zulu and Xhosa language, this work portrays the killing of miners who went on a strike in platinum mine in Marikana (South Africa) in August 2012 by the police. The killing of 34 miners who died in the incident is conveyed to the audience through the installation art.