Belirtisiz ad tamlaması biçiminde oluşan birleşik sözcüklerin yazımında meydana gelen dil bilgisel aykırılıklar

Abstract

Dil dizgesi yeni kavramları adlandırmak için çeşitli yöntemler kullanır. Birleşik sözcük oluşturmayöntemi, dildeki yeni kavramları adlandırmada kullanılan yöntemlerden biridir. Tek bir kavramıişaret etmeleri yönüyle belirtisiz ad tamlamaları birleşik sözcük oluşturmaya müsait yapılardır veTürkçede bu yolla oluşmuş birleşik sözcüklere sıkça rastlanır (ayakkabı, binbaşı, hanımeli,Beypazarı vb.). Belirtisiz ad tamlaması biçiminde oluşan birleşik sözcüklerin bazılarında tamlamaözelliği ortadan kalkarken, bazılarında tamlama özelliği devam etmektedir. Tamlama özelliğinidevam ettiren birleşik sözcükleri bitişik yazmak çeşitli dil bilgisel sorunları da beraberindegetirmektedir. Birleşik sözcük halini aldığı için bitişik yazılması gerektiği düşünülen bu gibi yapılaraçokluk, iyelik, hâl gibi ad çekim ekleri getirildiğinde Türkçe dil bilgisi kurallarına aykırı durumlarortaya çıkmaktadır. Bu aykırılıklar da, belirtisiz ad tamlaması biçiminde oluşmuş bazı birleşiksözcüklerin, tamlama özelliklerini henüz kaybetmediklerini düşündürmektedir. Türk DilKurumu’nun 2012 yılında yayımladığı en son Yazım Kılavuzu’na bakıldığında birleşik sözcüklerinbitişik veya ayrı yazılmalarında dikkate alınacak temel kuralın ses veya anlam değişmeleri olduğugörülür. Bununla birlikte Kılavuz’da yer alan bazı açıklamalar birbiriyle çelişmektedir. Ayrıcatamlama özelliğini yitirmemiş birleşik sözcüklerin yazımına dair herhangi bir açıklamayapılmamıştır. Bu çalışmada birleşik sözcükler hakkında kısaca bilgi verilip bu sözcüklerin yazımınadair farklı araştırmacıların görüşlerine yer verilecek, belirtisiz ad tamlaması biçiminde oluşmuşbirleşik sözcükler üzerinde durulacak ve buradan hareketle, tamlama özelliğini devam ettiren birleşiksözcüklerin yazımında meydana gelen dil bilgisel aykırılıklar ortaya konacaktır.

The language system uses several methods to name new concepts. The method of compound word creation is one of the methods used to name new concepts in language. In the direction of pointing to a single concept, indeterminative noun phrases are structures that are suitable for compound words. In Turkish, compound words formed in this way are frequently encountered (ayakkabı, binbaşı, hanımeli, Beypazarı etc.). In some of the compound words that formed in the form of indeterminative noun phrase, the noun phrase emphasis is eliminated, while in some of them the emphasis continues. Various grammatical problems arise in the writing of compound words that maintain the emphasis. When inflectional suffixes are added to such structures, there are cases where Turkish grammar rules are violated. These contradictions suggest that these structures did not lose their emphasis. When we look at the most recent Spelling Guide published by the Turkish Language Association in 2012, it is seen that the basic rule to be taken into account in the adjacent or separate writing of the compound words is phonetic or semantic change. However, some of the explanations in the Spelling Guide contradict each other. In addition, no explanation has been made about the writing of compound words that maintain the emphasis of noun phrase. In this study, we will give brief information about the compound words and the opinions of different researchers about the writing of these words. Compound words formed in the form of indeterminative noun phrase will be elaborated, and, from this point on, the grammatical contradictions in the writing of the compound words that continue to emphasize the noun phrase will be revealed.