İstanbul Piyasasında Halkın Temel Tüketim Maddelerinden Ette Fiyat İstikrarı Sorunu 1850-1918

Abstract

İstanbul halkının ihtiyaç duyduğu temel tüketim maddeleri içerisinde en önemlilerinden biri olan etin (ağnam eti) piyasada bol ve halkın satın alma gücüne uygun seviyelerde olması İdare’nin takip ettiği iaşe politikasının gereğiydi. Bu amaçla 19. yüzyılın ikinci yarısına kadar et fiyatları geleneksel bir şekilde narh ile tespit edilmiştir. Ancak narhın piyasada arzı daralttığı ve fiyatları yükselttiği gerekçesiyle kaldırılması gereği, çeşitli merkezler tarafından dile getirilen bir eleştiri konusu olmuştur. Neticede çalışma dönemimizin başlarında fiyatlara narh koyma politikası terk edilmiş, et fiyatları artık serbest piyasa şartları altında arz ve talebe göre şekillenmeye başlamıştır. Bu yeni piyasa anlayışına rağmen et piyasasında “fiyat istikrarının sağlanması” narhın cari olduğu dönemlerde olduğu gibi çalışma dönemimiz boyunca da sorun olmaya devam etmiştir. İdare bu yolda gerekli hassasiyeti gösterse de et piyasasında fiyat istikrarının temini önemli olduğu oranda zor bir mücadele alanıydı. İncelenen dönemde İstanbul et piyasasında fiyat istikrarını sağlamayı zorlaştıran bir dizi geçici ve yapısal olarak nitelendirilebilecek nedenler söz konusudur. Bunlar içerisinde mevsimsel şartlar, hayvan hastalıkları nedeniyle zaman zaman ağnamda meydana gelen telefat, vergilerin, ihracatın, ulaşım maliyetlerinin etkileriyle birlikte celeplerin ihtikârı, ordu et müteahhitlerinin nizama uygun olmayan davranışları öne çıkan problemlerdi. Çalışmanın içeriğini oluşturan bu sorunlar, İstanbul’da et arzının azalmasına neden olup fiyatları yükseltmiş ve böylece fiyat istikrarını bozucu sonuçlar doğurmuştur.