ÇEVİRİ VE SANSÜR: İSPANYOL AYDINLANMASI’NDA İSKOÇ AYDINLANMASI ÇEVİRİLERİ

Abstract

18.yy’da İngiliz dili ve Britanya Aydınlanması, bu konularda Fransa’nın kültürel çıkarlarına ve Fransızcadan İspanyolcaya gerçekleştirilen ikinci el çevirilere bel bağlamış olan azınlıktaki İspanyol aydınlanmacıların entelektüel sınırlarının ötesinde kalıyordu. Ayrıca, İspanyol kültürel yaşantısı da farklı devlet kurumları ve otoriteleri tarafından uygulanmakta olan sansürün etkisindeydi. Her ne kadar, yeni İspanyol Monarşisi ülkede ve Atlantik ötesi kolonilerde geniş çaplı reformlar yapmayı hedefliyorduysa da bunun geleneksel kurumsal yapıyı tehdit etmesi amaçlanmıyor ve uluslararası güç dengelerinde dalgalanmalara sebep olmamasına dikkat ediliyordu. Bunun dışında bir de kilise tarafından aydınlanmaya ait olsun ya da olmasın her tür reformist harekete doğrudan doğruya karşı bir sansür türü mevcuttu. Bu nedenle, İspanyolcaya bir şey çevirmek isteyen herkes çeviri yapacağı metni seçerken fazlasıyla dikkatli olmak durumunda kalıyor ve yaptığı çeviriye hatırı sayılır müdahalelerde bulunma imtiyazını kendisinde görüyordu. Her tür metin üzerinde “güncelleme”, “yorum getirme”, “uyarlama” ve hatta “düzeltme” işlemleri olağan taktikler halini almıştı. Tüm bunlar, William Robertson’ın Amerika Tarihi veya Adam Smith’in Milletlerin Zenginliği de dahil İskoç Aydınlanmasına ait eserlerin İspanyolcaya çevrilmesinde söz konusu olan mevcut durum ve bağlamı oluşturuyordu.

In the 18th century, the English language and the British Enlightenment are marginal in the intellectual map of the Spanish enlightened minority, which relies on the cultural interests of France and on second hand translations from French into Spanish. In addition, Spanish cultural life is restricted by censorship, which is exerted in the first place by diverse state institutions and authorities: although the new Spanish Monarchy aims for a wide range of reforms in the country and its transatlantic colonies, it is not willing to threaten the traditional establishment and it carefully ponders over the fluctuations taking place in the international balance of power. Then there is another kind of censorship, which is exerted by ecclesiastical institutions directly opposed to any kind of reformism, enlightened or else. Accordingly, any scholar willing to render something into the Spanish language will be very cautious in his choice for a translation, and will grant himself a considerable scope of intervention in his translating task: “updating”, “commenting”, “adapting” and even “correcting” any original text are ordinary occupational tactics. These are the general context and conditions for the translation into Spanish of specific contributions of the Scottish Enlightenment, such as William Robertson's History of America or Adam Smith's Wealth of Nations.