Besse’nin Grammaire Turque’ü ve eserindeki idyotizmler

Abstract

Türkçe, çeşitli sebeplerle Asya, Avrupa ve Afrika’da kullanılmış bir dildir. Özellikle Avrupa ülkeleritarafından daha iyi tanınmak istenmiş, bu sebeple Türkçeyi Latin alfabesiyle kaydetmişlerdir.Türkçede kullanılan alfabeler dışında, özellikle Latin ve Kiril alfabeleriyle kayda geçirilen vetranskripsiyon metni adı verilen bu tür eserlerin ilki Codex Cumanicus’tur. Daha sonra bu tarzda çoksayıda eser yazılmıştır. Jean CHs. De Besse tarafından 5 Ocak 1829’da tamamlanan ve 1829 tarihindeBudapeşte’de basılan Abrégé de la Grammaire Turque Contenant Outre le Principe de Cette Langue,des Idiotismes, des Dicours Familiers et un Petit Vocabulaire en Français, Turc et Hongrois adlı eserMacarca ve Fransızca yazılan Türkçe bir gramer kitabıdır. Türkiye’yi ve özellikle İstanbul’u tanımak,İstanbul’un imkânlarından istifade etmek isteyenler için hazırlandığı belirtilen bu eser 14 bölüm vebu bölümlere bağlı alt bölümlerden oluşur. 14. bölümden sonra söz varlığı bulunur. Burada tematikyol izlenmiştir. Eserin içerdiği konular ve sırası şöyledir: 1. bölüm (1-7. s.) alfabe ve telaffuz, Türkalfabesi, okuma örnekleri; 2. bölüm (7. s.) konuşmanın bölümleri; 3. bölüm (7-8. s.) isimler; 4. bölüm(8-10. s.) sıfatlar; 5. bölüm (10-12. s.) sayılar; 6. bölüm (12-17. s.) şahıs zamirleri, iyelik, işaret zamiri,ki zamiri, soru zamiri, belirsiz zamir; 7. bölüm (17-19. s.) fiiller; 8. bölüm (19-46. s.) yardımcı fiilvardır, yardımcı fiil olmak, olumsuz fiil olmamak, etken fiillerin birinci çekimi, olumsuz fiillerinbirinci çekimi, etken fiillerin birinci çekimi, edilgen fiiller, düzensiz fiiller; 9. bölüm (46-47. s.) sıfatfiiller; 10. bölüm (47-49. s.) edatlar; 11. bölüm (49-53. s.) zarflar; 12. bölüm (53. s.) bağlaçlar; 13.bölüm (53-54. s.) ünlemler; 14. bölüm (54-143. s.) söz dizimi, Türkçe deyimler, diyaloglar, ülke veşehir adları, bazı milletlerin adları, nehir adları, dağ adları, gök cisimlerinin adları, anasır-ı erbaa,gök olayları, zaman ve mevsim adları, haftanın günlerinin adları, Fransızca, Türkçe ve Macarcasözlük, Türkçe, Fransızca ve Macarca sözlük. Devrinin söz varlığını tematik ve karşılaştırmalı olarakele alan bu eser, özellikle idyotizm başlığıyla dikkatleri çeker. İdyotizm adıyla sıralan söz varlığıçalışmanın konusu olup nitelikleri üzerinde tespitlerde bulunulacaktır.

Turkish is a language used in Asia, Europe and Africa for various reasons. A wide range of Turkish, especially the European countries wanted to be better recognized by the countries, so they recorded the Turkish language in the Latin alphabet. Other than the alphabets used by Turkish, especially the Latin and Cyrillic alphabets recorded with the text of the transcription and this type of works called the first text Codex Cumanicus. Later on, many such works were written. Jean CHs. Abrégé de la Grammaire in Budapest, 1829, published by De Besse on 1829 and published in Budapest in 1829, published by Turco et Hongrois. and Turkish grammar book written in French. Turkey and especially Istanbul to recognize, the facilities of Istanbul has prepared for those who want to exploit. This work consists of 14 chapters and subdivisions. After the 14th chapter there are vocabulary. The thematic path was followed here. The topics and the order of the work are as follows: Chapter 1 (1-7. P.) Alphabet and pronunciation, Turkish alphabet, Reading examples; Parts of speech (section 2); Chapter 3 (7-8. P.) Names; Chapter 4 (8-10 p.) Adjectives; Chapter 5 (10-12. P.) Numbers; Chapter 6 (12-17. P.) Personal pronouns, possessive, sign pronoun, pronoun, question pronoun, unquestionable pronoun; Chapter 7 (17-19. P.) Generally refers to verbs; Chapter 8 (19-46) p. Is an auxiliary verb, being an auxiliary verb, not being a negative verb, active verbs of first conjunctions, negative verbs, active verbs of second conjunctions, passive verbs, irregular verbs; Chapter 9 (46-47. P.) Adjective verbs; Prepositions of Chapter 10 (47-49); Chapter 11 (49-53. P.) Envelopes; Chapter 7 (53. p.) Connectors; Chapter (53-54) p. Chapter 14 (54-143. P.) Syntax, Turkish idioms, dialogues, country and city names, names of some nations, river names, mountain names, names of celestial bodies, anasir-i erbaa, celestial events, time and season names names of days of the week, haysiyet in Sultam's inner courtyard, French, Turkish and Hungarian dictionary, Turkish, French and Hungarian dictionary. This work, which treats the vocabulary of the era as thematic and comparative, draws attention especially with the title of idiotism. The vocabulary, which is listed as idiotism, is the subject of the study and its determinations will be made.