Avrupa Birliği'nin Kafkasya Politikası ve Karadeniz

Abstract

Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan’dan oluşan Güney Kafkasya ile Rusya sınırları içerisinde kalan Kuzey Kafkasya, enerji nakil hatları için önemli bir geçiş noktası oluştururken aynı zamanda sıklıkla yaşanan Doğu-Batı gerginliğinde tampon bölge görevi görmektedir. Bu nedenle bölge ile yakından ilgilenen Rusya ile Avrupa Birliği ve ABD Kafkas ülkelerinin bağımsızlıklarını, ülke ve bölge istikrarını önemsemektedir. Bunların yanı sıra Rusya-Ermenistan, ABD-Gürcistan, AB-Gürcistan gibi ikili ilişkilerini kuvvetlendirmek ve Kafkas ülkelerini istikrarlı ancak uluslararası politikada da kendi yanlarında görmek istemektedirler. Doğu-Batı ilişkileri çerçevesinde değerlendirildiğinde Rusya’nın tarihsel olarak etki alanı olarak gördüğü Doğu Avrupa ve Kafkaslara yönelik bu bakış açısı Avrupa Birliği’ni yeni arayışlara itmiştir. Özellikle Rusya’nın henüz kendini toparlayamadığı 90lı yıllarda AB ile Ortaklık ve İşbirliği Anlaşması seviyesine vardırdığı ilişkileri bölgeye olan ilgisini ortaya koymaktadır. 2000’li yıllara gelindiğinde kendi topraklarında egemen demokrasi kavramı çerçevesinde batı demokrasisi kavramını reddeden bir yönetim oluşturmayı amaçlayan Rusya, Kafkas ülkelerinin de Batı demokrasisini benimseyerek ABD-AB yörüngesine girmesini istememektedir. Buna karşın AB de ilişkilerini daha da derinleştirmeyi tercih etmiş ve 2004 yılında Avrupa Komşuluk Politikası, 2007 yılında Karadeniz Sinerjisi ve 2009 yılında da Doğu Ortaklığı gibi politikalar üretmiş ve bölgeye hitap etmiştir. AB’nin genişleyebileceği doğal alan Doğu Avrupa, Birliği Kafkasya’ya yakınlaştırmıştır. Aynı zamanda Birliğin her geçen gün artan enerji ihtiyacının transferi ve alternatif güzergâhların geçiş rotası olarak Kafkasya ön plana çıkmıştır. Son dönemde Mart 2014’te Kırım’ın işgali ile başlayan Rusya-Ukrayna gerginliğinin Doğu Ukrayna’da çatışmalarla devam etmesi Rusya’nın 2008 Gürcistan müdahalesi ile birlikte düşünüldüğünde sorunun sadece Kafkasya ile değil aynı zamanda Karadeniz güvenliği ile de ilintili olduğunu ortaya koymaktadır. Bu bağlamda, bu çalışmada Rusya’nın yeniden bölgede kendisini hissettirdiği 2000 yılı sonrası dönemde AB’nin Kafkasya politikası değerlendirilecek ve Karadeniz güvenliği çerçevesinde ele alınacaktır.