Vakıf Müessesesinin Gelişimi ve Mahiyeti Tarihsel Bir Değerlendirme

Abstract

Vakıf, bir mülkiyetin veya malın tamamen ve kalıcı olarak toplumun ya da insanlığın yararına bırakılmasıdır. Dünü, bugünü bağlamında değerlendirildiğinde vakıf yardımlaşma ve dayanışma duygusunun kurumsal hale geldiği yapılardır. Vakfın temelini oluşturan insan sevgisi, düşüncesi ve hayır yapma duygu ve davranışı olabileceği gibi, prestij sağlama, vergiden muaf olma, özel mülkiyeti koruma gibi savunma anlayışları da insanların kendi imkânları ile tarih boyunca birçok hizmet ve yatırım gerçekleştirmesine dayanak oluşturmuştur. Bu duygu ve davranışlar aynı zamanda vakıfların oluşmasını sağlamıştır. Vakıf anlayışı sosyal, iktisadi, dini, hukuki ve ulusal boyutları olan bir anlayıştır. Geçmişten günümüze kadar birçok toplumda farklı uygulama biçimleriyle varlığını koruyan vakıfların menşei itibariyle ilk izlerine Babil, Eski Mısır, Eski Yunan ve Orta Asya Türk toplumlarında rastlanmaktadır. Günümüzde ise, özellikle Batıda, vakıflar başta kapitalist piyasa ekonomisinin ortaya çıkardığı sorunları çözme adına koruyucu, önleyici tedbirler ile eğitim, sağlık, bilimsel araştırma faaliyetleri çerçevesinde kamu hizmetlerine verdiği destekle önemli görevleri yerine getirmektedir. Türkiye’de vakıfların nicelik olarak fazla olmasına rağmen niteliksel olarak yeterli seviyede kamusal fayda oluşturamadıkları, yapılan uygulamaların ise belli bir grubun prestij sağlama aracı olarak görülerek yaygınlaştırılamadığı bilinmektedir. Bu anlayışla vakıfların Türkiye’de kamu hizmetlerine yönelik uygulamaları ikinci planda kalmıştır.

The foundation is to leave an ownership or property completely and permanently for the benefit of society or mankind. When it is evaluated from past to today, the foundation is a structure in which the feeling of cooperation and solidarity becomes institutionalized. Human love and charity feelings and behaviors underlying the idea of foundation as well as defensive behaviors such as providing prestige, tax exemption and protection of private property have made it possible for people to achieve many services and investments on their own throughout their history. These feelings and behaviors also helped to create foundations. The idea of the foundation has social, economic, religious, legal and national dimensions. The first traces of the foundations, which have preserved their presence from past to present in different societies and through different application forms are found in Babylon, Ancient Egypt, Ancient Greek and Central Asian Turkish societies. Nowadays, especially in the West, foundations, primarily on behalf of solving the problems posed by the capitalist market economy, fulfills important tasks with the support it gives to public services within the frame of protective and preventive measures, education, health and scientific research activities. It is known that although the foundations in Turkey are large in quantity, they cannot create public benefit in the qualitatively adequate level and charity events couldn’t be popularized since the applications made are seen as a means of providing prestige for a certain group. With this understanding, the applications of foundations towards public services in Turkey have remained in the second plan.