Tanzimat Dönemi ve Sonrasında İstanbul'un Temel İhtiyaçlarından Odun ve Kömür'ün (Mahrukat) Üretim Sürecinde ve Arz Piyasasında Yaşanan Problemler

Abstract

İstanbul, incelediğimiz dönem boyunca Osmanlı Devleti’nin en önemli idari, askeri ve iktisadi merkezi olmakla ve sahip olduğu bir milyon üzerindeki nüfusuyla (20.yüzyılın ilk çeyreğinde) sarayın, ordunun ve halkın ihtiyaçları nedeniyle devasa bir tüketim merkeziydi. Bu anlamda şehrin temel ihtiyaçları içerisinde mahrukat olarak isimlendirilen odun ve kömür (ayrıca odun kömürü) tüketicilerin olduğu kadar üreticilerinde yıl boyunca ihtiyaç duyduğu ikamesi olmayan temel tüketim maddelerinden ve üretim faktörlerindendi. Odun ve kömürün üretim sahalarından başlayıp buralardaki iskele ve limanlara taşınmasına, deniz yoluyla İstanbul’a sevkine ve nihayet piyasada tüketiciye arzına kadarki aşamalar içerisinde karşılaşılan birçok problem söz konusuydu. Bu problemler sistem ve altyapı kaynaklı olabildiği gibi, insan kaynaklı da olabilmekteydi. Mevsimsel şartlar bu problemlerin çeşitlenmesinin ve ağırlaşmasının temel nedenlerindendi. İncelediğimiz dönem boyunca İdare, İstanbul’da sarayın, ordunun ve halkın temel ihtiyaçlarından olan mahrukatın piyasalarda bol ve ucuz olması için meselenin hassasiyetinin gerektirdiği titizliği göstermiş ve bu problem alanlarıyla mücadele etmiştir.