GASPIRALI İSMAİL BEY’İN DÜŞÜNCESİNDE HAKKÂNİYET KAVRAMI

Abstract

Avrupa medeniyeti modernleşme sonrası elde ettiği gücü diğer medeniyetlere karşıbir tahakküm aracı olarak kullanmaya başlayınca İslam düşünürleri arasında buna tepkinin olması kaçınılmaz olmuştur. Fikrî tepki açısından Batı, Rus ve Türk modernleşmesinin kavşak noktasında yer alan Kırımlı Gaspıralı İsmail Bey’in yeri dikkatedeğerdir. Yaşamı ve düşünceleri itibarıyla Batı’daki gelişmeleri yakından takip edenİsmail Bey, Avrupa medeniyeti karşısında İslam medeniyetinin insanoğluna hakiki kurtuluşu ve mutluluğu getirebilme imkânlarını araştırmış ve bunun hakkâniyetkavramı esası üzerine kurulmasını önermiştir. Kendisi, kapitalist ve sosyalist anlayışlıiki kutuplu bir dünyanın insanları felakete sürükleyeceğini ileri sürerken bu akımlarakarşı İslam medeniyetinin yeniden nasıl inşa edilmesi gerektiğinin yollarını aramış birentelektüeldir. Bu çalışmada İsmail Bey’in, dünya ölçeğinde insan onuruna yaraşanbir medeniyetin inşası açısından merkeze aldığı hakkâniyet kavramı üzerinde durulmuş ve bu kavramın günümüz için ne ifade ettiği betimlenmeye çalışılmıştır.

As European civilization began to use its post-modernization power as a means of oppression against other civilizations, it was inevitable that Islamic thinkers react to it. In terms of intellectual reaction, the place of Crimean Gaspirali Ismail who stands at the crossroads of Western, Russian and Turkish modernization is especially interesting. He, being as regards his life and thought, a close follower of the developments in the West, inquired into the possibilities Islamic civilization, as opposed to European one, concerning the salvation and happiness of mankind and suggested that it shall be essentially based on the concept of equity. He is an intellectual who argued that bipolar, i.e. capitalist and socialist, world would lead mankind to a catastrophe and searched for the ways through which Islamic civilization could be reconstructed. In this work, we emphasized the concept of equity, which is central for Gaspirali as regards the formation of a global civilization that is accurate to human dignity and we tried to describe the actual significance of the concept.