Horasan harcında farklı tür ve oranlarda agrega kullanımının harcın fiziksel ve mekanik özelliklerine etkisi

Abstract

Önceki dönemlerde birçok tarihi yapının yapımında bağlayıcı malzeme olarak kireç, agrega olarak da tuğla ve kiremit gibi pişmiş malzemelerden oluşan harç ve sıvalar kullanılmıştır. Ülkemizde bu harç ve sıvalar horasan harcı ve sıvaları olarak bilinmektedir. Horasan harçlarının hidrolik özellikleri ve yüksek dayanıma sahip olmalarından dolayı sarnıç, su kemeri ve hamam gibi yapılarda kullanılmıştır. Tarihi eserlerin restorasyonlarında malzeme analizi yapılmadan farklı harç karışımlarının kullanılması, mevcut malzemenin özgünlüğüne zarar vermektedir. Tarihi eserlerimizde sıkça kullanılmış olan horasan harcının bir standardı veya belirlenmiş bir karışım oranı bulunmamaktadır. Bu nedenle, horasan harcına yönelik çeşitli karışım oranlarını barındıran bu araştırma ile alandaki eksikliğe çözüm üretilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada, 45 farklı horasan harcı karışımından toplamda 405 adet harç örneği üretilmiştir. Horasan harcı karışımlarında tuğla kırığı, doğal kum, hidrolik kireç ve su kullanılmıştır. Taze harç örnekleri üzerinde kıvam tayini deneyi yapılmıştır. 28, 240 ve 365 günlük harç örnekleri üzerinde ise birim hacim ağırlık, ultrases geçiş hızı, eğilme dayanımı ve basınç dayanımı deneyleri yapılmıştır. Deneyler sonucu elde edilen verilere dayalı olarak, %75 tuğla kırığı kullanılan karışımlarda yayılma en iyi sonucu vermiş olup %100 tuğla kırığı karışımlarında harcın kıvamında belirgin azalmalar meydana gelmiştir. Tuğla kırığı miktarının artmasıyla ultrases geçiş süreleri azalmıştır. Eğilme ve basınç dayanımları tuğla kırığı miktarının artmasıyla artmış yaş ilerledikçe bir azalma göstermiştir.

In previous periods, mortars and plasters consisting of cooked materials such as lime, brick and tile were used as binding materials in the construction of many historical buildings. In our country, these mortars and plasters are known as horasan mortar and plasters. It has been used in structures such as cisterns, aqueducts and baths due to the hydraulic properties of Khorasan mortars and their high strength. The use of different mortar mixtures without material analysis in the restoration of historical artifacts damages the originality of the existing material. There is no standard or determined mixing ratio of the khorasan mortar, which is frequently used in our historical works. For this reason, a solution to the deficiency in the field has been tried to be found with this research, which includes various mixing ratios for khorasan mortar. In this study, a total of 405 mortar samples were produced from 45 different mixtures of khorasan mortar. Brick fracture , natural sand, hydraulic lime and water are used in mixtures of khorasan mortar. Determination of consistency test was performed on fresh mortar samples. Unit weight, ultrasound velocity, flexural strength and compressive strength tests were performed on the samples of 28, 240 and 365 days of mortar. Based on the data obtained as a result of the experiments, the spread of 75% brick fractures in the mixtures used gave the best result and significant reductions in the consistency of mortar occurred in 100% brick fracture mixtures. Ultrases transition times decreased with the increase in the amount of brick fractures. Bending and pressure strengths increased with the increase in the amount of brick fractures, which decreased with age.